Ödem vücutta biriken fazla sıvının eklemlerde şişkinlik yapması durumudur. En çok ellerde, kollarda, ayaklarda ve bacaklarda oluşsa da vücudun her bölgesinde oluşabilir. Ödemli bölgeye dokununca içeri doğru çöker ve çukurlaşır. Ödemi bu uygulama ile tespit edebiliriz. Ödem iç organlarımızda da en çok akciğerlerde oluşur.

Ödem vücuttaki sıvı dengesinin bozulmasından veya ani gelişen durumlardan kaynaklanabilir. Yazın çok sıcak aylarda hava sıcaklığının aşırı yükselmesi yada kadınlarda gebelik gibi durumlar aniden vücutta ödem oluşturabilir. Aşırı tuz tüketimi vücutta ödem dediğimiz şişkinliklere sebep olmaktadır. Yazımızın devamında ödemle ilgili tüm sorularınızı cevaplamaya çalışacağız. Birçok kişinin başına gelen bu durum acaba neden olur, çeşitleri ve belirtileri nelerdir, kimlerde görülür ve nasıl tedavi edilir gelin göz atalım.

Ödem Neden Olur?

Ödem için vücutta biriken fazla sıvının şişkinlik yapması ile olur demiştik. Vücudumuzda atardamarlar, toplardamarlar ve kılcal damarlar olmak üzere 3 çeşit damar bulunur. Kılcal damarlar, atar ve toplar damarları birbirine bağlar. Kan ile doku hücreleri arasındaki madde geçişini sağlarlar. İşe bu görevleri yerine getirirken kılcal damarların içerisinde sıvılar dolaşır.

Belli başlı sebeplerden dolayı bazen kılcal damarlar içerisinde gezen bu sıvıyı sızdırarak dokularda birikmesine sebep olur. Genellikle iç organ hastalıklarında meydana gelir. Çünkü vücuttaki fazla sıvıyı tuzlar tutar. Bu rahatsızlıkları yaşayan kişilerde bu sıvıyı tutan tuzlar atılamaz ve birikip şişmesine sebep olur.

Bazı ödemler de daha hafif sebeplerden meydana gelir. Bu sebepler kadınlarda gebelik ve regl dönemi öncesi hormonal değişikliklerdir. Genel olarak ise çok aşırı tuzlu yiyecek tüketimi, aynı pozisyonda oturmak, çok fazla sıcağa maruz kalmak, yüksek tansiyon hastası olmak olarak gösterilebilir.

İlgini çekebilir?: Kifoz (Kamburluk) Nedir?

Kimlerde Görülür? Kimler Risk Altında?

Ödem kadınlar için belli dönemlerde söz konusu olabilir. Bu dönemler regl dönemi öncesinde geçen ağrılı ve sancılı dönemdir. Hormon değişikliği ödeme sebep olabilir. Bunun yanı sıra menopoz dönemine yaklaşmış kadınların vücutlarında da oluşur. Kan dolaşımı yavaşlar ve vücut su tutmaya başlar. Ayrıca hamilelik döneminde yaşanan hormon değişiklikleri de ödeme sebebiyet verebilir. Kişinin vücuduna bağlı olarak kimi hamileliklerde ödem ciddi seviyelere ulaşabilir.

• Birçok hastalığın sebebi olan gerginlik ve stres ödem oluşumunda da etkilidir. Çünkü stres vücuttaki kortizol hormonunu arttırır. Bu da vücutta gereksiz su tutumuna yol açarak ödem oluşturur.
• Diyabet hastalarında pankreas organının sağlıklı olarak çalışmamasından dolayı ödem oluşabilir. Pankreas vücudumuz için gerekli insülin hormonunu üretir. Diyabet hastalarında ya yeteri kadar üretemez ya da üretilen hormon etkili olarak kullanılamaz.
• Tuz ve karbonhidrat bakımından zengin yiyecekler tüketen kişilerde de sık sık görülür.
• Obez diyeceğimiz aşırı kilolu kişilerde, hareketsiz kalanlarda ve düzenli spor yapmayanların vücutlarında da ödem oluşum riski yüksektir.
• Yüksek tansiyonu olanlar, kalp böbrek karaciğer rahatsızlıkları olan kişilerde de ödem görülebilir.

Ödeme Neden Olan Hastalıklar Nelerdir?

Kimi zaman vücutta ödem oluşmasına başka rahatsızlıkla sebebiyet verebilir. Bu rahatsızlıklar ciddi rahatsızlıklardır. Kalp ve karaciğer hastalıkları, lenf sisteminde oluşan hasarlar, böbrek hastalıkları, yüksek tansiyon, siroz ödem oluşturan başlıca hastalıklardandır.

• Kalp yetmezliği; bu hastalarda kalbin karıncık kısmı yeterli miktarda kan pompalayamaz. Kalpte yenilenip tekrar vücuda dönemeyen kan vücudun çeşitli yerlerinde birikmeye başlar. Kan biriken bu bölgelerde ise şişlikler meydana gelir.
• Karaciğer Sirozu; karaciğerin yapısal ve işlevsel özelliklerini ortadan kaldıran bir hastalıktır. Karaciğer düzgün çalışmadığında bacaklarda veya batın (karın) bölgesinde sıvı birikimi olur.
• Böbrek hastalığı; dolaşım sistemiyle oluşan sıvı ve özellikle sodyum minerali böbreklerde süzülerek vücuttan atılır. Bu hastalığı olanlarda süzülen bu atık idrarla dışarı çıkamaz. Nefrolojik hastalıklardan meydana gelen ödemler genellikle bacaklarda veya gözlerde şişkinliğe sebep olur.
• Lenf sisteminde oluşan hasarlar; vücutta düzgün çalışmayan lenf bezleri ve lenf düğümleri sıvının dışarı atılmasına yardımcı olmaz ve birikmesine neden olur.

Ödem Çeşitleri Nelerdir?

Ödemin bir sürü çeşidi mevcuttur. Teknik ifadelerle sıralayacak olursak; periferik, serebral, anjiyoödem, herediter anjiyoödem, papilödem, maküler ödem, skrotal lenfödem, pulmoner ödem, lenfödem. Şimdi bu ödem çeşitlerini detaylandıralım.

• Periferik Ödem; daha çok ayak ve bacaklarda ortaya çıkar. Eller ve kollarda ise daha az görülür.
• Serebral Ödem; beyinde biriken sıvıdır. Beyinde oluşan tümörden, kafa travmasından vs. sebeplerden oluşabilir.
• Anjiyoödem; genel olarak yüzde oluşur. Deri altında biriken sıvı bu ödem çeşidini oluşturur.
• Herediter Anjiyoödem; genellikle genetik bir ödem çeşididir. Kılcal damarlardan sıvı sızması şeklinde ortaya çıkar.
• Papilödem; göz çevresinde bulunan bir optik sinir vardır. Kafatasında oluşan basınçtan kaynaklı bu sinirin şişmesi olarak meydana gelir.
• Maküler Ödem; yine göz çevresinde oluşan bir ödemdir. Makula kısmında ortaya çıkar. Gözün merkezinde ve görmeyi sağlayan mekanizmaları etkiler.
• Skrotal Lenfödem; erkeklerde meydana gelişen bir ödem şeklidir. Testislerin etrafında sıvı birikmesi ile oluşur.
• Pulmoner ödem; akciğerlerde oluşan ödemdir. Aşırı sıvı birikmesi olarak oluşur. Kolayca nefes alıp vermeyi engeller.
• Lenfödem; lenf sisteminde oluşan sıkıntılardan dolayı oluşan ödemdir. Genellikle kanser tedavisinden sonra ortaya çıkar.

Bknz: Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) Nedir?

Ödem Belirtileri Nelerdir?

Ödemin bulunduğu yere göre ortaya çıkan belirtiler de farklılıklar olabiliyor. Ellerde, ayaklarda oluşan ödem o bölgelerde şişlik yapar. Hareketleriniz kısıtlanabilir veya zorlanabilirsiniz. Akciğerlerde oluşan ödemin belirtisi nefes darlığı olabilir. Ciltte oluşan parlaklık yüz bölgesinde oluşan ödemin belirtisi olabilir. Karın ve böbrek kısımlarında oluşan ödem için batın bölgesinde şişlik ve ağrılar ortaya çıkabilir.

Özellikle kadınlarda regl dönemi yaklaştığında karın bölgesinde anormal şişlikler oluşur. Oluşan bu ödemler karın bölgesindeki diğer organlara da baskı yaparak sancılar oluşturur. Yumurtalık ağrısı ve şişkinliği sanılan bu süreç aslında böbreklerde meydana gelen şişlik ve ödemlerdir. Ayrıca ödem olan bölgeleri elinizle hafifçe bastırarak teşhis edebilirsiniz. Baskı yaptığınız bölgede bir süre çukurlaşma oluşuyorsa vücudunuzda ödem oluşumu mevcut demektir.

Bacaklarda Şişme (ödem) Hangi Hastalıkların Belirtisi Olabilir?               

Bacaklarda oluşan şişlikler yani ödemler bazen ciddi hastalıkların habercisi olabilir. Bacaklarınızda normalin üzerinde ödem oluşumu tespit ediyorsanız mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurmalısınız. Tetkikleri detaylı olarak yaptırmalı sonuçları alanında uzman doktorunuza göstermelisiniz.

Genellikle kalp, böbrek ve karaciğer hastalıkları bacaklarda ödeme sebebiyet verebilir. Yüksek tansiyon hastalığında kullanılan ilaçlar da ödeme sebep olabilir.

Kemoterapi radyoterapi gibi kanser tedavileri sırasında kullanılan yoğun kortizon ilaçları hastalın vücutlarında anormal seviyelerde şişlik yapar. Kanserin bulunduğu bölgeye bağlı olarak değişiklik gösterse de genelde beyinde veya kafa içerisindeki lenf bezlerinde oluşan kanserde yüzde şişkinlikler olur. Zaman zaman hastaların yüzlerinde ifade değişikliğine bile sebep olabilir.

Hamilelik döneminde de genellikle bacaklar şişer. Oluşan bu şişkinlikleri gidermenin en etkili yolu tuz tüketimini neredeyse sıfıra indirerek her gün düzenli yürüyüş yapmaktır. Genellikle kadın doğum uzmanları da hamilelere bu tavsiyeyi sıkça vermektedir.

Ödem Tedavisi Nasıl Yapılır?

Ödem tedavisi ödemin derecesine göre değişiklik gösterir. İlk olarak ödemin ortaya çıktığı bölge tespit edilmeli ve ödeme sebep olan hususlar tespit edilmelidir. Hastalar hafif derecedeki ödemi tuz tüketimini azaltarak veya yürüyüş programı düzenleyerek indirebilirler. İleri seviyedeki ödemlerden kurtulmak için ise mutlaka bir doktora başvurmalılar.

Hekimler genellikle ödem problemi yaşayan hastalara idrar söktürücü ilaçlar önerirler. Bu ilaçlara diüretik ilaçlar denir. Diüretik ilaçları hastalar doktor kontrolü olmadan kullanmamalılar. Çünkü ödem attırıcı bu ilaçlar vücuttaki fazla sıvıyı ve mineralleri de attırır. Kontrolsüz şekilde mineral kaybı yaşanırsa başka sorunlar ortaya çıkacaktır. İlaç tedavisi ileri derece ödem için kısa zamanda etkili olacak çözümlerdir. Ciddi bir hastalık sonucu oluşan ödemler için en önemli tedavi, ödeme sebep olan hastalığın tedavi edilmesidir.

Ödem Nasıl Attırılır? Ödem Atıcı Yiyecekler Nelerdir?

Vücutta biriken ödemden kurtulmak için bol bol su tüketimi yapılmalıdır. Günde ortalama 1,5 – 2 litre su içilmelidir. Tuz ve mineral tüketimi azaltılmalıdır. Hareketsiz kalan kişilerin ödemden kurtulması için düzenli yürüyüş ve egzersiz yapmaları önerilir. Uzanırken bacakların beden ile aynı seviyede değil yukarı uzatılmış olması gerekir. Bir yastık yardımıyla bacaklar yukarı kaldırılabilir. Gerekirse uygun masaj teknikleri ile masaj yaptırılabilir. Özellikle bacaklarda oluşan ödem için masaj etkili bir tedavi yöntemi olabilir. Doktor ödem söktürücü ilaçları reçete olarak yazdıysa bu ilaçlar temin edilerek kullanılabilir.

Hafif ödem yaşanan durumlarda bazı gıda maddeleri tüketilerek ödemden kurtulmak mümkün hale gelebilir. Ödemden kurtulmak için Magnezyum, B6 Vitamini ve Potasyum içeren gıdalar tüketilmelidir. Bu gıdalara örnek olarak;

• Bitter çikolata
• Fındık
• Yeşil sebzeler
• Patates
• Ceviz
• Kırmızı et
• Avokado
• Karahindiba
• Adaçayı
• Ihlamur
• Maydanoz
• Yaban mersini

Ödemi Azaltıcı Bitkisel İlaçlar Var Mı?

Ödemi azaltmak hatta tamamen atmak için kullanılabilecek bitkisel ilaçlar mevcuttur. Alternatif tıp denilen tekniklerle doğru seçimi yaparak ödemlerden kurtulmak mümkündür. Ödem azaltmak için bitkisel çaylar ve otlara örnek olarak;

• Adaçayı
• Ihlamur
• Kabuk tarçın
• Kök zencefil
• Maydanoz
• Limon
• Kantaron otu
• Anason
• Rezene
• Biberiye

Ödem Önlenebilir Mi? Özel Bir Beslenme ve Yaşam Tarzı Önerileriniz Var Mı?

Vücudu ortaya çıkardığı şişkinlik ile rahatsız eden ödemi önlemek elbette ki mümkün. Sağlıklı bir yaşam tarzı belirleyerek yaşamak herkes için yararlıdır. Sağlıklı yaşam biçimi vücutlarda meydana gelen ödem gibi sorunları en aza indirmek için çok önemlidir. Herkes doğal gıdalarla ve doğru beslenme programlarıyla dengeli ve düzenli beslenmeyi sürekli hale getirmelidir.

Spor yapmak bir yaşam tarzı haline gelmelidir. Masa başında uzun saatler hareketsiz kalarak çalışıyorsanız her sabah düzenli yürüyüş/koşu yapmalısınız. Çalıştığınız süre boyunca belli periyotlarla mola verip vücudunuz için gereken hareketi sağlamalısınız. Aşırı sıcak yaz aylarında doğrudan güneşe maruz kalmamak, eklem bölgelerine düzenli masaj uygulaması yaptırmak ödemi önleyebilir basit ve kolay uygulamalardır. 

Sonuç Olarak

Her zaman olduğu gibi hayatımızın her alanında her anında sağlık diyoruz. Sağlıklı bir yaşamın sırrı her zaman vücudumuza hak ettiği özeni ve değeri göstermekten geçiyor. Sağlıksız yaşamak vücutlarımız açısından bazen hafif bazen çok ciddi sorunlar, hastalıklar oluşturmaktadır. Ödem de yazımızda anlattığımız kadarıyla kimi zaman geçici süreler için oluşmuş hafif bir problemken kimi zaman ciddi hastalıkların belirtisi olarak karşımıza çıkar.

Vücudunuzda oluşan şişlikleri yazımızı okuyarak tespit edebilir, ödemin hangi türü olduğu konusunda karar verebilirsiniz.  Ödemin derecesine göre tedaviyi kişinin kendisinin uygulaması veya doktora gitmesi gerekir. Umuyoruz ki ödem problemi ile karşılaşmazsınız. Ancak karşılaşmanız halinde yazımıza göz atarak ödemden nasıl kurtulacağınızın yollarını öğrenebilirsiniz. Sağlıklı günlerde görüşmek dileğiyle.

Ödem Hakkında Sıkça Sorulan Sorular